JOHN BROWN

Amerika, Avrupa ve İngiltere'de kölelik sistemi tüm olağan vahşeti ile devam ederken, Amerika'daki 'siyah köleliğine' karşı 9 Mayıs 1800 yılında doğan ABD'li John Brown ilk kez karşı çıkarak, siyahi kölelerin özgürlük önderi oldu. Kendisi bir beyaz olmasına rağmen siyahların kurtuluşu hareketine önderlik eden John Brown'un eylemi daha sonraki birçok ayaklanmanın da habercisi oldu.

Siyah köleliğin 'beyaz savaşçısı': John Brown

Amerika, Avrupa ve İngiltere'de kölelik sistemi tüm olağan vahşeti ile devam ederken, Amerika'daki 'siyah köleliğine' karşı 9 Mayıs 1800 yılında doğan ABD'li John Brown ilk kez karşı çıkarak, siyahi kölelerin özgürlük önderi oldu.

Kendisi bir beyaz olmasına rağmen siyahların kurtuluşu hareketine önderlik eden John Brown'un eylemi daha sonraki birçok ayaklanmanın da habercisi oldu. Marx, John Brown'un idam edilmesinden sonraki ayaklanmalarla Çarlık Rusyası'ndaki köylü ayaklanmalarını dönemin en önemli toplumsal olayları olarak nitelendirir.

John Brown ve ayaklanma süreci
Başlatmış olduğu ayaklanma ile siyahların kurtuluşu hareketine öncülük eden John Brown, 9 Mayıs 1800'de ABD'nln Connecticut eyaletinde Torrington kasabasında doğdu. Siyahların haklarını ilk çalışmaya başladığı günden beri savunan Brown, püriten bir aileye mensuptu. (Rıza Güzey'in Notu: Püritenizm, 16. yüzyıl İngiltere'sinde ortaya çıkmıştır. Protestanlığın bir koludur. 17.yüzyılın sonlarından itibaren Amerika'da kolonilere göç etmeye başlamışlardır. Püriten göçü, Amerika'nın toplumsal yaşamının şekillenmesinde önemli rol oynamıştır.)

Yıllarca ABD'nln çeşitli eyaletlerinde dolaşarak çiftçilik, yün ticareti, koyun ve toprak alım satımı yaptı. 1849'da New York'ta North Elba'da köleliğe karşı olan Gerrit Smith'in bağışladığı topraklara yerleşti. Burada kalabalık ailesini geçindirmek için çiftçilik yaparken, bir yandan da siyahların yaşama koşullarına tanık oluyor ve köleciliğe karşı mücadele etmeyi planlıyordu.

1845'te yerleşmeye yeni açılan Kansas Eyaleti'ndeki toprakların paylaşımı nedeniyle çiftçilerle tarım işletmecileri arasında çıkan çatışmalar John Brown'un buraya gelerek ayaklanma girişimlerini başlatmasına neden oldu. Bölgeye silah ve cephane yüklü arabayla gelip, Osawatomie'ye yerleşen Brown, 1855'te beş oğlu ile birlikte köleciliğe karşı mücadele eden kuvvetlere katılarak, kısa bir süre içinde hareketin fiili önderi oldu.

Köleciliği savunan güçlere karşı gerilla savaşı biçiminde yürütülen bu eylem devam ederken, 21 Mayıs 1856'da Kansas'taki Lawrence kentinin kölelik taraftarları tarafından yakılarak, yağma edilmesi ayaklanma sürecini hızlandırdı.

Bunun üzerine Brown'un önderlik ettiği gerilla grupları misillemeye girişerek, Pottawatomie Deresi yakınlarında bir kasabaya baskın düzenlediler. Bu baskından sonra yörede adı efsaneleşen John Brown, bir süre sonra kaçak kölelerle birlikte Virginia'ya gitti. Amacı kaçak kölelere sığınacak bir yer temin etmekti. Bunun için girişimlere başlayarak, 1858'de Ontario'da Chatham şehrinde köleciliğe karşı beyazların da katıldığı bir toplantı düzenledi. Bu toplantıda kendi hazırlamış olduğu geçici bir anayasa kabul edildi.

Aslında Brown, kağıt üzerinde kurulan bir devletin başkomutanı olmuştu. Bu hareket, ABD'de köleliğe karşı olan güçler tarafından onaylandı. Hatta daha önce Brown'a toprak bağışlayan Gerrit Smith ile birçok beyazın desteği sağlandı. Gerçekte John Brown'ın amacı genel bir ayaklanma başlatmaktı. Nitekim bir yıl sonra, 1859'un yazında Virginia-Maryland sınırında bulunan Harpers Ferry'deki Federal cephaneliğin yanında bir çiftlik kiralayarak karargahını kurdu.

Beyazların yanısıra siyahların da bulunduğu grup toplam 23 kişiydi. Aralarında Brown'ın 3 oğlu ile 2 damadı vardı. Esas amacı Federal Hükümet'in cephaneliğini basıp, silahları kölelere dağıtarak, ayaklanmayı başlatmaktı.

Sonunda 16 Ekim 1859 gecesi ani bir saldırıyla cephaneliği ele geçirdi. Hemen ardından adamlarının bir bölümünü yöredeki diğer çiftliklere göndererek oradaki kölelerin ayaklanıp, efendilerini rehin almalarını istedi. Kısa sürede bölgede 60'a yakın köle sahibi kişi rehin alındı. Brown ise baskının ertesinde günboyu yerel milislere karşı direndi. Ne var ki, bir gün sonra Washington'dan gelen deniz piyadeleri karşısında dayanamadı ve ağır yaralı olarak ele geçti.

Bu arada çatışma sırasında 2 oğlu ile 8 adamı da öldürülmüştü. Charlestown hapisanesine konulan John Brown, yargılanacağı mahkemeye sedye ile getirildi. Köleleri ayaklandırma, adam öldürme ve devlete ihanet suçlarından idama mahkum edilen Brown, 2 Aralık 1859'da asıldı.

Brown'ın ölümü Amerika'daki iç savaşlarının başlama nedenlerinden biri oldu.

Köleliğin yasaklanması
Zaman geçtikçe Amerika ve daha birçok ülkede köleliğin kaldırılması için dernekler kurulmuştur. 1804 yılında kuzey eyaletlerinde kölelik yasaklanmıştır. 1807’de İngiltere ve Amerika arasında köle ticaretine son verilmiştir. ABD’de özgürlük taraftarı bazı eyaletlerde kölelik tamamen kaldırılmıştır. Ama Güney Amerika bu yasaklara karşı çıkmış kölecilik uygulamalarına devam etmişlerdir. Güneyde devam eden köleliğe karşı, kuzey eyaletleri çok sayıda dernek kurmuşlardır. Güney’de köle karşıtı olmanın cezası ise ölümdü. Buradan da anlaşıldığı üzere Güney eyaletleri kararlı bir şekilde köleliğe devam etmiştir. 

Kölelik Abraham Lincoln tarafından 19 Haziran 1862 yılında tamamen kaldırılmıştır. Köleliğe karşı olan Lincoln, oyları toplamış ve Amerikan Birleşik Devletlerinin 16. Başkanı olmuştur. Lincoln, devletin gelmiş geçmiş en iyi ve en dürüst başkanlarından biri olarak gösterilmektedir. Köleliğin kaldırılması Güney’de büyük tepki görmüştür.  Kuzey ve Güney eyaletleri arasında mücadeleler başlamıştır. Ardından gelen iç savaş ise olayın ne kadar ciddi boyutlara geldiğini kanıtlamaktadır. İç savaş Kuzey’in zaferiyle sona ermiştir. 1865 yılında yasada düzenleme yapılmış ve kölelik tamamen kaldırılmıştır. 

Yorum ya da sorularınız için: bilgi@bilgipesinde.com